ประเทศไทย มีธงราชนาวีมาตั้งแต่สมัยโบราณ ธงราชนาวีผืนแรกที่มีขึ้นในประเทศไทยนั้น เป็นธงสีแดงซึ่งใช้เป็นเครื่องหมายของธงราชนาวีตลอดมา จนกระทั่งสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ จึงได้มีการเปลี่ยนแปลง โดยใน พ.ศ. 2325 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช มีพระราชดำริว่า บรรดาเรือหลวงกับเรือราษฎร์ ควรมีเครื่องหมายสำคัญให้เห็นแตกต่างกัน เพื่อจะได้สังเกตว่าลำไหนเป็นเรือหลวง ลำไหนเป็นเรือราษฎร์ ดังนั้นจึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ สั่งให้เรือหลวงทั้งปวงทำรูปจักรสีขาวไว้ตรงกลางพื้นสีแดง และในส่วนเรือราษฎร์นั้นยังคงใช้ธงพื้นสีแดง
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พ.ศ. 2360 ทรงได้ช้างเผือกมาสู่ราชอาณาจักรถึง 3 เชือก นับว่าเป็นพระเกียรติยศอย่างยิ่งสำหรับพระมหากษัตริย์ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทำรูปช้างสีขาวไม่ทรงเครื่องอยู่ในวงจักรสีขาวติดไว้กลางธงสีแดง อันหมายความว่า “พระเจ้าแผ่นดินอันมีช้างเผือก” ซึ่งธงนี้ใช้ได้เฉพาะเรือหลวงเท่านั้น
ต่อมาใน พ.ศ. 2398 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริให้เรือค้าขายของเอกชน ใช้ธงเหมือนอย่างเรือหลวง โดยพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เอารูปจักรออก เนื่องจากรูปจักรเป็นของสูง และเป็นเครื่องหมายสำหรับพระเจ้าแผ่นดิน โดยให้เหลือแต่รูปช้างสีขาวอยู่บนพื้นธงสีแดง และสามารถใช้ได้ทั้งเรือหลวงและเรือราษฎร์
พ.ศ. 2434 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติว่าด้วยแบบอย่างธงสยาม ร.ศ.110 ( พ.ศ. 2434 ) ขึ้นเป็นพระราชบัญญัติธงฉบับแรก โดยได้ทำการเปลี่ยนแปลงแก้ไขรายละเอียดเกี่ยวกับลักษณะธงจากเดิมไปบ้าง และเรียกชื่อธงราชนาวีใหม่ว่า “ธงช้างเผือกทรงเครื่องยืนแท่น” ลักษณะของธงเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าสีแดงตรงกลางธง มีรูปช้างเผือกทรงเครื่อง ยืนแท่นหันหน้าเข้าหาเสาและตรงมุมธงเบื้องบน ด้านซ้ายมีจักรสีขาว 1 จักร ซึ่งธงนี้สำหรับใช้ชักที่ท้ายเรือพระที่นั่งและเรือรบหลวงเท่านั้น ในพ.ศ. 2440 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำรัส ให้เปลี่ยนแปลงแก้ไขพระราชบัญญัติธงฉบับแรกใหม่ และเรียกพระราชบัญญัติฉบับนี้ว่า “พระราชบัญญัติธงรัตนโกสินทร์ ศก 116” พร้อมทั้งเปลี่ยนชื่อธงจากชื่อ “ธงช้างเผือกทรงเครื่องยืนแท่น” เป็น “ธงเรือหลวง” โดยลักษณะของธงยังเหมือนเดิม เพียงแต่ไม่มีจักรสีขาวที่มุมธงธงราชนาวี
พ.ศ. 2453 มีการเปลี่ยนชื่อจาก “ธงเรือหลวง” เป็น “ธงทหารเรือ” รวมทั้งเปลี่ยนลักษณะรูปร่างจากพื้นแดงตรงกลางมีรูปช้างเผือกทรงเครื่องยื่นแท่น เพิ่มเครื่องหมายสมอไขว้กับจักรภายใต้มหาพิชัยมงกุฎสีเหลือง ที่มุมธงข้างหน้าช้างสำหรับใช้ชักที่ท้ายเรือ และสถานที่ราชการต่างๆ เพื่อเป็นเครื่องแสดงว่าเรือและสถานที่นั้นๆ ขึ้นอยู่กับกระทรวงทหารเรือ และใน พ.ศ. 2460 มีการเปลี่ยนชื่อจาก “ธงทหารเรือ” เป็น ” ธงราชนาวี” โดยมีลักษณะเหมือนธงไตรรงค์ แต่ตรงกลางมีวงกลมสีแดง และภายในวงกลมมีรูปช้างเผือกทรงเครื่องยืนแท่น หันหน้าเข้าหาเสา นับตั้งแต่ พ.ศ. 2460 เป็นต้นมา ได้มีการแก้ไขพระราชบัญญัติธงอีกหลายครั้งด้วยกัน แต่ธงราชนาวีก็มิได้มีการเปลี่ยนแปลงแต่ประการใด ยังคงใช้อย่างเดิมนั่นเองจวบจนทุกวันนี้
แหล่งอ้างอิง
- http://www.wangdermpalace.org