Category: Uncategorized

ทางเดินบนดาดฟ้าเรือ

แม้เรือจะเป็นที่คับแคบก็ตาม การเดินไปมาบนดาดฟ้าเรือก็จะต้องมีระเบียบแบบแผนประเพณี ในราชนาวีอังกฤษ ตามปกติบนดาดฟ้าใหญ่ทางกราบขวานั้นต้องสงวนไว้เป็นทางเดินของผู้บังคับการเรือ ขณะเมื่อผู้บังคับการเรืออยู่ที่ดาดฟ้านี้ผู้อื่นจะใช้เป็นทางเดินไม่ได้ นอกจากจะได้รับอนุญาตก่อน สำหรับนายทหารจะเดินทางกราบไหนก็ได้ทั้งสอบกราบ และตามปกติทหารต่ำกว่าชั้นสัญญาบัตรจะเดินทางกราบขวาไม่ได้ ต้องเดินทางกราบซ้าย ยกเว้นแต่ในกรณีเพื่อไปปฏิบัติงาน ณ ที่นั้น ๆ หรือมีเหตุการณ์สำคัญอย่างหนึ่งอย่างใด เช่น ในการปฏิบัติการรบ หรือฝึกหัดศึกษา เป็นต้น

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ

การตีระฆังเรือบอกเวลา

⇑ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ทหารเรือ

การตีระฆังเรือบอกเวลากระทำทุกครึ่งชั่วโมง และตีสูงสุดเพียง 8 ทีเท่านั้น โดยจัดตีเป็นคู่ 4 คู่ ทุกครั้งที่นาฬิกาบอกเวลาชั่วโมง ระฆังเรือจะตีคู่และทุกครึ่งชั่วโมง ระฆังเรือจะตีจำนวนขอน การตี 1 ทีนั้นเริ่มเวลา 0030 ฉะนั้น ในวันหนึ่ง ๆ ระฆังเรือจะตีบอกเวลากลับไปกลับมา 6 รอบด้วยกัน ประเพณีในเรื่องนี้จะมีมาอย่างไร ยังไม่พบเรื่องแสดงไว้เป็นหลักฐานแน่ชัด ได้แต่สันนิษฐานเอาว่า ในสมัยก่อนการเข้ายามของชาวเรือเข้าครั้งละ 4 ชั่วโมง คือเริ่มตั้งแต่ระฆังตี 8 ที จนถึงระฆังตี 8 ที เพื่อไม่ให้ต้องจดจำมาก ก็ให้จำไว้แต่เพียงว่าจะมีการเปลี่ยนยามทุก ๆ ครั้งที่ระฆังตี 8 ที และระฆังที่ตีเพิ่มขึ้นแต่ละครั้งนั้นหมายความว่าเวลาที่ล่วงไปทุกครึ่งชั่วโมง ในสมัยนั้นใช้นาฬิกาทรายทุกครั้งที่ทรายไหลหมดเป็นเวลาชั่วโมง ยามจะต้องคว่ำนาฬิกาทรายกลับในทางตรงกันข้าม พร้อมกับตีระฆัง 1 ที เพื่อแสดงว่ากำลังปฏิบัติหน้าที่อยู่ ดังนั้น เวลา 1 ชั่วโมงที่ต้องเข้ายามจึงข้องคว่ำนาฬิกาทราย 8 ครั้ง จึงตีระฆังทั้งสิ้น 8 ทีในการเข้ายาม 1 ผลัด การเข้ายามผลัดละ 4 ชั่วโมงนี้แม้ในสมัยปัจจุบันก็ยังคงใช้อยู่สำหรับนายทหารยามเรือเดิน แต่มีเปลี่ยนแปลงบ้างเล็กน้อยเพื่อให้เหมาะสมขึ้น

นอกจากนั้นก็มีเรื่องเล่ากันว่าการตีระฆัง 8 ทีนี้เป็นการแสดงความเคารพเทพเจ้าทั้ง 8 องค์ ซึ่งประจำอยู่ 8 ทิศ เทพเจ้าทั้ง 8 องค์นี้มีชื่อเรียกต่าง ๆ กันตามศาสนาและประเพณีของฝรั่ง เช่น Jupiter , Mar , Venus ฯลฯ ซึ่งต่อมาได้เอามาตั้งเป็นชื่อของดวงดาวโดยถือว่าเทพเจ้าแต่ละองค์ประจำดวงดาวนั้น ๆ และก็มีนิทานท้ายเรือเล่าประกอบกันอยู่อีกหลายเรื่องด้วยกัน เช่นเล่าว่าทุกปีจะต้องส่งมนุษย์ไปสังเวยแก่มังกรไฟซึ่งเป็นเจ้าทะเลอยู่ในขณะนั้น โดยมังกรไฟจะขึ้นมาเลือกคนเอาเอง เมื่อถึงกำหนดเจ้าเมืองจะจัดเรือส่งไปหนึ่งลำ เมื่อเรือไปถึงถ้ำมังกรไฟได้ทำพิธีเชิญมังกรไฟขึ้นมา มังกรไฟได้เลือกเอาตัวนายเรือลำนั้น นายเรือลำนั้นจึงขอผลัดไว้ว่าจะยอมให้กินเมื่อระฆังตี 9 ที มังกรไฟก็ยอมและลงไปคอยอยู่ในถ้ำใต้บาดาล นายเรือผู้นั้นจึงคิดเปลี่ยนการตีระฆังเรือมาตีอย่างมาก 8 ที ตั้งแต่นั้นมามังกรไฟจึงต้องนอนคอยจนกระทั่งบัดนี้

นอกจากนี้ยังมีนิทานท้ายเรือเรื่องผีเสื้อสมุทรเกาะร้างกลางทะเลและอื่น ๆ อีกหลายเรื่องแต่ละเรื่องมีเนื้อหาในการเล่าคล้าย ๆ กัน จบด้วยการที่ไม่ตีระฆังเกิด 8 ทีนั้น ก็เพราะความเปลี่ยนใจของนายเรือเป็นต้นเหตุ นิทานท้ายเรือนั้น เป็นเรื่องที่จะเชื่อได้หรือไม่เพียงไรขอให้อยู่ในดุลพินิจของท่านเอง เพราะบางครั้งคนโบราณก็คิดสิ่งที่ดีเป็นประโยชน์ขึ้นมาแต่เกรงคนจะหลงลืม เช่น เล่าเรื่องนกยูงว่าจะออกจากรัง ก็สวดมนต์กลับมาก็สวดมนต์ จึงแคล้วคลาดอันตราย วันหนึ่งนกยูงลืมสวดมนต์จึงได้รับอันตราย ดังได้กล่าวไว้ในโมระปริตสูตร จุดสำคัญก็เพื่อจะให้จำมนต์บทนั้นได้ดังนี้ เป็นต้น

อย่างไรก็ดีประเพณีการตีระฆังเรือ 8 ทีนี้ ได้ถือเป็นประเพณีทั่วกัน เว้นแต่ในราชนาวีอังกฤษได้มีการเปลี่ยนแปลงไปบ้าง คือระฆังจะตี 1 ทีแทน 5 ที เมื่อเวลา 1830 การเปลี่ยนแปลงนี้เกิดขึ้นหลังจากก่อการกำเริบขึ้น เนื่องจากเสียงระฆังเรือ 5 ที เมื่อเวลากลับนั้นเป็นสัญญาณในการลงมือก่อการกำเริบ ซึ่งได้เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 13 พฤศจิกายน พ.ศ.2340 นอกจากนั้นราชนาวีอังกฤษในเวลากลางคืน เมื่อถึงเวลา 5 นาทีจะเปลี่ยนยาม ระฆังเรือจะตีเบา ๆ 1 ที (Little one Bell) เพื่อเป็นการแสดงว่าให้ยามใหม่มาเข้าแถวรวมกัน คำว่า Little one Bell จึงเป็นภาษาที่ใช้เรียกผู้ที่ชอบมารับยามช้าจนติดนิสัยอีกด้วย

ในราชนาวีองกฤษยังมีประเพณีเก่าแก่ในการให้นายทหารอายุน้อยที่สุดตีระฆัง 16 ที เมื่อเวลาเย็นวันจะขึ้นปีใหม่ ซึ่งอาจจะเป็นประเพณีสืบเนื่องมาจากประเพณีของชาวโรมันในการลดยศและตำแหน่งเมื่อเปิดพิธีตรุษ

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ

การสละเรือใหญ่

⇑ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ทหารเรือ

เมื่อเรือต้องประสบภัยพิบัติในทะเล และเป็นความจำเป็นต้องทิ้งเรือไป เพื่อเอาชีวิตรอด ซึ่งเรียกว่าสละเรือใหญ่นั้น นิติธรรมของชาวเรือมีอยู่ว่า “สตรีและเด็กจะต้องจัดให้ได้รับการสละเรือใหญ่ก่อนผู้อื่น ผู้บังคับการเรือ (นายเรือ) จะต้องไปจากเรือเป็นคนสุดท้าย” สำหรับผู้บังคับการเรือ ถ้าไปจากเรือเมื่อมีเหตุร้ายเกิดขึ้นโดยไม่พากเพียรจนสุดความสามารถ ในอันที่จะทำการแก้ไขให้เรือพ้นอันตรายหรือรู้อยู่ว่ายังมีคนอยู่ในเรือ นอกจากเป็นการผิดติติธรรมดังได้ยกมาแสดงแล้ว ในราชนาวีไทยยังถือว่าเป็นการกระทำผิดต่อกฎหมายอาญาทหารอีกด้วย

สำหรับทหารเรือ หากพลาดท่าเสียทีแก่ข้าศึก จนเรือมีเหตุต้องจมลงนั้น เราจะต้องทำลายยุทโธปกรณ์ต่าง ๆ ที่ประจำอยู่ในเรือ ให้เสียหายไม่สามารถใช้งานได้อีก ไม่ว่าจะเป็น ปืนกล , ปืนใหญ่ , เครื่องจักร , เครื่องไฟฟ้า , เอกสารสำคัญที่เป็นความลับ , คู่มือของเครื่องยนต์ ฯลฯ ก่อนที่ประจำเรือ ทั้งหมดจะสละเรือ หรือที่ภาษาทหารเรือเรียกว่า สละเรือใหญ่ หรือ สถานีสละเรือใหญ่ เมื่อเรือเสียหายและมีน้ำเข้าเรือเป็นจำนวนมาก จนเรือเสียการทรงตัวจนไม่สามารถกู้ให้เรือกลับมาทรงตัวได้อีก และเรือมีทีท่าว่าจะจมลงไปเรื่อยๆ ผู้บังคับการเรือจะสั่งการให้สละเรือใหญ่ ซึ่งจ่ายามจะประกาศ “เตรียมสละเรือใหญ่” จากนั้น ทุก ๆ คนจะทำหน้าที่ของตน ซึ่งได้ฝึกมาแล้ว หลังจากนั้น ทุกคนก็จะกระโดดลงเรือ , แพ หรือ กระโดดลงน้ำเลย หากเรือ แพไม่พอ (อาจจะปฏิบัติขั้นตอนนี้ก่อนที่สิ้นเสียงของผู้บังคับการเรือก็ได้) และพายหรือว่ายให้ห่างออกจากเรือให้ไกลและเร็วที่สุด เพื่อป้องกันน้ำดูด จากการที่เรือจมลงไปในน้ำ หลังจากที่เรือจมลงแล้ว ก็จะกลับมารวมตัวกันใหม่ เพื่อเดินทางสู่แผ่นดินพร้อม ๆ กันต่อไป

การสละเรือใหญ่ ไม่ได้หมายถึงความขลาดกลัวของทหารเรือ แต่เป็นเพราะเรือไม่สามารถลอยลำได้อีกต่อไปแล้ว จะดันทุรังตายไปกับเรือ ก็เห็นจะเป็นเรื่องที่ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์อะไร ดังนั้น ทหารเรือจึงต้องเอาชีวิตรอด เพื่อที่จะรบต่อไปในภายภาคหน้า เพราะประสบการณ์ที่สั่งสมมายังคงเป็นเครื่องมือสำคัญที่จะนำไปใช้ในสนามรบได้เสมอ

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ

การชักหวูดเรือ

⇑ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ทหารเรือ

หวูดเรือ เป็นสัญญาณในการเดินเรือ บอกทางเดินเรือในกรณีที่เรือเข้าที่คับขันมีหมอก เรียกคนประจำเรือลง เรือสินค้าโดยสารใช้เรียกคนโดยสารให้ทราบว่า เรือเตรียมเดินทางและเป็นการทดลองหวูดด้วย เป็นต้น ในกรณีพิเศษ เช่น แสดงความยินดีต้อนรับผู้มีเกียรติ หรือพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จผ่าน หรือในพิธีปล่อยเรือลงน้ำ เป็นต้น นอกจากนี้ยังใช้เป็นสัญญาณภัยทางอากาศอีกด้วย

ไซเร็น หวูดที่แจ้งสัญญาณอันตรายหรือหวูดที่ใช้สำหรับสัญญาณเวลามีหมอก ได้ชื่อมาจากเทพธิดาในนิยายโบราณของกรีกชื่อไซเร็น (SIRENS) ซึ่งเป็นพวกที่มีความงดงามมากแต่ก็มีความโหดเหี้ยมมาก เช่นกัน พวกเธอใช้เสียงอันมหัศจรรย์ของเธอล่อให้ชาวเรือไปหาแล้วก็ฆ่าเสีย แต่วีรบุรุษหนุ่มยูลิซิส (ULYSSES) ก็ยังสามารถเอาชนะได้ โดยการมัดตัวเองไว้กับเสากระโดงเรือ และให้พวกลูกเรือของเขาอุดหูเสียจนไม่ได้ยินเสียอะไร และกระเชียงเรือผ่านย่านอันตรายไปอย่างปลอดภัย

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ

การไว้ทุกข์ของเรือ

⇑ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ทหารเรือ

ในประเพณีโบราณ การไว้ทุกข์ของเรือแสดงด้วยการปล่อยให้เรืออยู่ในสภาพที่ไม่เป็นระเบียบ เช่น กระดกพรวนต่าง ๆ ขึ้นแนบเสา ปลดนบบรันออก ปล่อยให้หางเชือกห้อยเสาใหญ่ล้มไปทางกราบขวา เสาหัวล้มไปทางกราบซ้าย ทำการยิงปืนทุก 15 นาที ตั้งแต่ 0800 – ดวงอาทิตย์ตก และชักธงท้ายครึ่งเสา ในปัจจุบันคงเหลือเพียงชักธงครึ่งเสาเป็นประเพณีสากลของโลก รวมทั้งเรือสินค้าด้วย

ตามข้อบังคับทหาร ได้กำหนดเพิ่มเติมไว้ กล่าวคือ

สำหรับ ธงราว ให้ชักขึ้นเพียง 2 ใน 3 ของเสา
สำหรับเรือที่มีศพของผู้ที่มีธงหมายเกียรติยศ หรือตำแหน่งยศตาม พรบ.ธงอยู่ในเรือ ให้ชักธงหมายยศสำหรับผู้นั้นเพียงกึ่งเสา
เมื่อมีทหารประจำเรือ หรือข้าราชการที่โดยารมากับเรือถึงแก่กรรมในเรือนั้น ให้ชักธงกึ่งเสาในเวลาที่ยกศพลงจากเรือ สำหรับเรือที่จอดอยู่ในที่เดียวกันให้ปฏิบัติด้วย
ชักธงไว้ทุกข์ขณะไปจอดร่วมอ่าว ณ ต่างประเทศที่มีสัมพันธไมตรี และเรือรบหรือรัฐบาลนั้นๆ มีการชักธงไว้ทุกข์

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ
ข้อบังคับทหาร ว่าด้วยการไว้ทุกข์ พ.ศ.2484

พิธีปลงศพในทะเล

⇑ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ทหารเรือ

เป็นพิธีที่สืบเนื่องกันมา เดิมเป็นพิธีปลงศพพวกนอกศาสนาเพื่อแก้บนพระเจ้าและให้ใส่เหรียญเงินในปากผู้ตายเป็นค่าโดยสารคนแจวเรือจ้าง Charon ในการข้ามฟากแม่น้ำ Styx ในเมืองผี ตามประเพณีโบราณนั้นการเตรียมศพก่อนปลงลงทะเลใช้ห่อศพด้วยผ้าใบ แล้วเย็บให้แน่นตามรูปศพ การเย็บครั้งสุดท้ายนั้นให้เอาเข็มแทงลอดเข้าไปในจมูกของผู้ตาย เพื่อเป็นการพิสูจน์ว่าตายจริง ราชนาวีอังกฤษให้ค่าจ้างคนเย็บผ้าใบห่อศพนี้ศพละ 1 กินี

ในปัจจุบัน การปลงศพในทะเลเกือบจะไม่มีเลย ยกเว้นในเวลาสงครามซึ่งจะต้องกระทำด้วยความจำเป็น จึงจำเป็นต้องทราบพิธีนั้นด้วย เมื่อเตรียมศพเรียบร้อย โดยการห่อด้วยผ้าใบหรือใส่โลงพร้อมด้วยน้ำหนักสำหรับถ่วง แล้วคลุมด้วยธงชาติ นายทหาร และทหาร ทุก ๆ คนที่ไม่มีกิจจำเป็นต้องมาร่วมพิธีทั้งหมด เพื่อเป็นเกียรติแก่ศพ เมื่อผู้บังคับการเรือหรือผู้แทนกล่าวคำไว้อาลัย (ต่างประเทศใช้อนุศาสนาจารย์ประจำเรือ) กล่าวจบแล้วเปิดฐานรองหีบศพและชักผ้าธงออก ร่างของผู้ตายจะพุ่งลงทะเลไป แตรหรือนกหวีดเป่าเพลงนอนด้วย ในเวลาปกติจะกระทำต่อเมื่อนายทหารเรือหรือทหารซึ่งถึงแก่กรรมบนบกได้ทำพินัยกรรมไว้ หรือขอร้องเป็นลายลักษณ์อักษรเท่านั้น

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ

พิธีข้ามเส้นอีเควเตอร์

⇑ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ทหารเรือ

เป็นพิธี ซึ่งนับว่าเป็นที่สนุกสนาน ได้จัดทำขึ้นในโอกาสที่เรือข้ามเส้นอีเควเตอร์นั้นเอง ไม่ทราบว่ามีที่มาอย่างไร แต่ก็เป็นที่ทราบกันอยู่ดีทั่วไปว่า พิธีเหล่านี้ได้จัดทำมานานแล้ว เมื่อเรือข้ามเส้นขนานละติจูดที่ 30 และเมื่อเดินเรือผ่านช่องยิบรอลตาร์ ก็ได้จัดทำเหมือนกัน พิธีต่าง ๆ แต่โบราณเป็นของหยาบคายและรุนแรง เพื่อทดลองว่าลูกเรือซึ่งเป็นคนหน้าใหม่ต่อการเดินเรือครั้งแรกนั้น จะสามารถทนต่อชีวิตอันตรากตรำในทะเลได้หรือไม่ และถือตามกันมาเป็นประเพณีตราบเท่าปัจจุบัน ตามรายงานปรากฏว่าพวกไวคิงส์ (Vikings) ในสมัยโบราณได้กระทำในพิธีต่าง ๆ เหล่านี้เมื่อเดินเรือข้ามเส้นขนานละติจูดต่าง ๆ เป็นที่เชื่อกันว่าพิธีต่าง ๆ ในปัจจุบันได้แก่เข้าไปในหมู่พวกชาวแองโกลส์แซกซอนส์และนอร์แมนส์ โดยพวกไวคิงส์นั่นเอง

ในสมัยโบราณ ได้จัดทำพิธีต่าง ๆ เพื่อเป็นการแก้บนหรือแนะนำตัวแก่พระสมุทร (King Neptune) และกระทำกันอย่างไม่มีขอบเขต ทหารเรือที่ได้ผ่านพิธีมาแล้วถูกเรียกว่า “ทหารเรือชั้นลายคราม” และจะได้รับประกาศนียบัตรประจำแสดงหลักฐานพยานนี้ไว้ ในประกาศนียบัตรนั้นจะแสดงว่าได้เคยข้ามอีเควเตอร์ทีแลต. 00–00 ลอง…………และโดยปกติกล่าวว่า “บรรดา นางเงือก พระยานาค ปลาฉลาม ปลาโลมา ปลาดิลพีน ปลาเสกด ปลาไหล ปลิงทะเล กุ้ง ปู ลูกกบและเขียด และสัจว์ที่มีชีวิตทั้งหลายในทะเลเป็นพยาน………..(นาม) เป็นผู้หนึ่งที่ได้เคยข้ามอีเควเตอร์มาแล้ว จัดว่าเป็นผู้มีความสามารถพอและควรได้รับเกียรติยศเข้าอยู่ในคณะของเรา และจดนามลงในบัญชี ตามประเพณีอันศักดิ์สิทธิ์แห่งห้วงสมุทร ตามเยี่ยงอย่างที่มีมาแต่โบราณกาล” ตัวละครในพิธีก็มี พระสมุทร แม่พระคงคา ปีศาจใต้ทะเล อาลักษณ์ อายุรแพทย์ ทันตแพทย์ ผี หมี ฯลฯ ตัวผู้ถือสาสน์ก็เรียกตรีตัน ผุ้ตามเสด็จอื่น ๆ ก็มี เฮติส เป็นต้น พิธีเหล่านี้นอกจากจะเป็นการทดลองความอดทนแล้ว นายทหารผู้น้อยต้องเข้าพิธีด้วยทุกคนเพื่อเป็นการสนุกครึกครื้นและเป็นการเชื่อมความสามัคคีอีกอย่างหนึ่งด้วย

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ

พิธีบูชาแม่ย่านางเรือ

⇑ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ทหารเรือ

เรือรบลำใดจะยาตราออกทะเลกันที ก็ต้องมีพิธีวีตอง และถือกันเป็นประเพณีของชาวเรือทีเดียว ทั้งนี้ก็เพื่อให้เป็นการสวัสดิมงคลนั่นเอง มิใช่เป็นการนิมนต์พระมาสวดมนต์หรือเลี้ยงส่งอะไร แต่ก็นับว่าเป็นพิธีที่ชาวบ้านไม่ค่อยจะได้พบเห็นเวลาทหารเรือเขาทำกันนัก เพราะพิธีนี้คนเดียวก็ทำได้และทำเงียบ ๆ ไม่อึกทึกครึกโครมอะไร และถ้าหากว่าเรือลำใดไม่ค่อยสนใจหรือลืมทำพิธีอย่างว่านี้ ก็อาจจะประกันไม่ได้ว่าจะเกิดสวัสดิมงคล หรือไม่เคยมีตัวอย่างมาแล้ว บางทีเครื่องจักรขัดข้องเอาเสียเฉย ๆ ทำเอาต้นกลปวดหัว เรือไม่ยอมออกหรือไม่ก็แล่นออกไปติดตื้น ชนใครต่อใครไม่เลือกนอกจากนี้ยังมีอุบัติเหตุอื่น ๆ อีกหลายอย่าง อย่างไม่น่าเชื่อ ยิ่งเป็นยามสงครามพิธีอย่างว่านี้ย่อมมีความสำคัญ และดูเหมือนจะมีอิทธิพลเกี่ยวกับความเชื่อถือเพิ่มมากขึ้นทวีคูณ พวกชาวเรือเท่านั้นที่มักจะรู้ดี เหตุการณ์เหล่านี้ได้เกิดขึ้นและจะไม่ให้บังเกิดขึ้นได้อย่างไร ซึ่งเขาเหล่านี้มีความเชื่อศรัทธาอะไรสักอย่างหนึ่งเป็นแน่ ชาวเรือมักจะถือกันว่ามีแม่ย่านางเรือคุ้มครองรักษา เช่นเดียวกับบรรดาสิ่งใหญ่ ๆ ทั้งหลายทั่วไป เช่นเดียวกับต้นไม้ใหญ่ ก็ยังมีรุกขเทวดา เป็นต้น ดังนั้น เวลาเรือรบจะออกทะเลกันแต่ละครั้ง ผู้บังคับการเรือจะเป็นผู้ทำพิธีเงียบ ๆ มีจัดดอกไม้ธูปเทียนไปกราบไว้บูชาแม่ย่านางเรือที่ตอนหัวเรือสุด แล้วก็กล่าวคำอธิษฐานขอให้มีความสวัสดิมงคลต่าง ๆ นานา เมื่อได้กล่าวคำอธิษฐานจบแล้ว ก็เป็นอันเสร็จพิธี

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ

พิธีสวนสนามทางเรือ

⇑ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ทหารเรือ

พิธีสวนสนามทางเรือ เป็นพิธีที่สำคัญพิธีหนึ่งของทหารเรือ ที่จัดให้มีขึ้นเพื่อเป็นเกียรติแก่บุคคลสำคัญ ๆ ของประเทศหรือต่างประเทศตามที่จะเห็นสมควร พิธีสวนสนามทางเรือของกองทัพเรือ เริ่มมีมาตั้งแต่เมื่อใดไม่ปรากฏหลักฐาน แต่ในปี พ.ศ. 2457 กองทัพเรือได้จัดให้มีพิธีสวนสนามทางเรือขึ้นตามแบบประเทศตะวันตก พิธีสวนสนามทางเรือคงจะนำแบบอย่างมาจากพิธี CORONATION REVIEW ของอังกฤษ ซึ่งเป็นธรรมเนียมของพระเจ้าแผ่นดินภายหลังจากพิธีบรมราชาภิเษกแล้ว จะเสด็จพระราชดำเนินตรวจเรือ พิธีนี้ได้กระทำขึ้นเป็นครั้งแรกในสมัยสมเด็จพระนางเจ้าวิคตอเรีย ในปี พ.ศ. 2496 ทางอังกฤษได้จัดให้มีพิธีพระบรมราชาภิเษกสมเด็จพระนางเจ้าอาลิซาเบธที่ 2 รัฐบาลไทยได้รับเชิญให้ส่งเรือหลวงเข้าร่วมพิธีด้วย กองทัพเรือได้ส่ง ร.ล.โพสามต้น ไปร่วมพิธีโดยได้เดินทางออกจากประเทศไทย เมื่อวันที่ 4 เมษายน 2496 แล้วเข้าร่วมในพิธี เมื่อวันที่ 15 มิถุนายน 2496 และได้เดินทางกลับถึงประเทศไทย เมื่อวันที่ 31 ตุลาคม 2496 ต่อมาในปี พ.ศ.2497 กองทัพเรือได้จัดให้มีพิธีสวนสนามทางเรือขึ้นตามแบบประเทศตะวันตกเป็นครั้งแรก เมื่อวันที่ 31 ตุลาคม 2497 ณ บริเวณบางแสน จังหวัดชลบุรี โดยจัดเป้นกองเรือฝึกประกอบด้วยเรือหลวง จำนวน 45 ลำ โดยมีจอมพลเรือ หลวงยุทธศาสตร์โกศล (ประยูร ยุทธศาสตร์โกศล) ขณะมียศ พล.ร.อ. ตำแหน่งผู้บัญชาการทหารเรือเป็นผู้บังคับกองเรือฝึก และมี พล.ร.อ.หลวงชำนาญ อรรถยุทธ์ (เอื้อน กุลไกรเวส) ขณะมียศ พล.ร.ท. ผู้บัญชาการกองเรือยุทธการ เป็นรองผู้บังคับกองเรือฝึก

ในวันที่ 31 ตุลาคม 2497 กองเรือฝึกได้รวมพล ณ บริเวณหน้าบางแสน เรือในหมวด 1 ประกอบด้วย

เรือปืนและเรือใช้ตอร์ปิโด ได้แก่ ร.ล.สุโขทัย เป็นเรือหัวหน้าหมวด ร.ล.รัตนโกสินทร์ ร.ล.ชุมพร ร.ล.ปัตตานี ร.ล.ระยอง ร.ล.กันตัง ร.ล.คลองใหญ่ ร.ล.ตากใบ เรือหมวด 1 นี้ แล่นด้วยความเร็ว 10 นอต
เรือในหมวด 2 ประกอบด้วยเรือปราบเรือดำน้ำ ได้แก่ ร.ล.บางปะกง เป็นเรือหัวหน้าหมวด ร.ล.ตองปลิว ร.ล.ลิ่วลม ร.ล.ล่องลม ร.ล.สารสินธุ ร.ล.สุครีพ ร.ล.พาลี เรือ ปร.11 ปร.12 ปร.13 ปร.14 ปร.15 ปร.16 เรือในหมวด 2 นี้ แล่นด้วยความเร็ว 14 นอต
เรือในหมวด 3 ประกอบด้วยเรือกวาดทุ่นระเบิด ได้แก่ ร.ล.บางระจัน เป็นเรือหัวหน้าหมวด ร.ล.หนองสาหร่าย ร.ล.บางแก้ว ร.ล.ท่าดินแดง ร.ล.ลาดหญ้า แล่นด้วยความเร็ว 12 นอต
เรือในหมวด 4 ประกอบด้วย เรือบริการ ร.ล.อ่างทอง เป็นเรือหัวหน้าหมวด ร.ล.สีชัง ร.ล.กูด ร.ล.ไผ่ ร.ล.ปราบ ร.ล.สัตกูด แล่นด้วยความเร็ว 10 นอต และ ร.ล.อาดัง ร.ล.มัตโพน ร.ล.ราวี ร.ล.โกลำ ร.ล.ตะลิบง ร.ล.สมุย ร.ล.ปรง ร.ล.จาน แล่นด้วยความเร็ว 6 นอต

ในเวลา 10.00 น. ร.ล.แม่กลอง ได้นำรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม (จอมพลเรือ ป.พิบูลสงคราม) ตรวจพลด้วยความเร็ว 10 นอต ตามเส้นทางที่กำหนดผ่าน ร.ล.สุโขทัย เป็นเรือลำแรกผ่านเรือใน หมวด 1 และหมวด 2 ซึ่งจอดอยู่ในแถวเดียวกันระยะต่อระหว่างเรือ 300 เมตร เมื่อหมดแถวที่ 1 ซึ่งมีเรือทั้งสิ้น 22 ลำ แล้วจึงวกอ้อมผ่านเรือในหมวด 3 และหมวด 4 ซึ่งอยู่อีกแถวหนึ่ง ระยะเคียงระหว่างแถว 600 เมตร เรือในแถวที่ 2 นี้มีเรือ 19 ลำ

เวลา 11.00 น. ร.ล.สุโขทัย ชักธงระวังสมอ เรือต่าง ๆ ที่สวนสนามชักธงระวังสมอตามแล้ว ร.ล.สุโขทัย ยิงสลุต 1 นัด เป็นสัญญาณเริ่มสวนสนาม เรือต่าง ๆ ออกแล่นผ่าน ร.ล.แม่กลอง ในระยะ 200 เมตร ตามลำดับ เมื่อเริ่มสวนสนาม แตรวงใน ร.ล.สุริยะ บรรเลงเพลงมาร์ช เครื่องบินของกองทัพอากาศแปรขบวนเหนือกองเรือประมาณ 20 นาที เรือต่าง ๆ เมื่อแล่นผ่าน ร.ล.แม่กลองแล้ว คงแล่นต่อไปด้วยเข็มเดิม จนกระทั่งยอดเขาแหลมสามมุขอยู่ในแบริ่ง 090 องศา จึงเลี้ยวซ้ายเปลี่ยนเข็มเป็น 270 องศา แล้วต่างหมวดต่างสั่งเรือในหมวดรวมกอง และจัดกระบวนเดินทางกลับสัตหีบ

พิธีสวนสนามทางเรือของทหารเรือตามแบบประเทศตะวันตก ได้เริ่มมีมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2497 จนถึงปัจจุบัน ซึ่งนับเป็นพิธีที่สำคัญของทหารเรือพิธีหนึ่ง สถานที่ที่จะใช้ในการสวนสนามก็เปลี่ยนไปตามความเหมาะสม ส่วนเครื่องบินที่ร่วมในพิธีสวนสนามทางเรือในปัจจุบันใช้เครื่องบินของทหารเรือ

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ

พิธีฉลองเรือ

⇑ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ทหารเรือ

การฉลองเรือ เป็นพิธีที่มีขึ้นในโอกาสที่เรือรบที่ได้ตั้งชื่อเรือตามชื่อเมืองของตนได้เดินทางมาเยี่ยมชาวเมืองเป็นครั้งแรก ซึ่งชาวเมืองนั้น ๆ ถือว่า เรือรบที่ได้ตั้งตามชื่อเมืองของตนนั้นเป็นเกียรติประวัติ เป็นสิริมงคล และเป็นมิ่งขวัญอย่างสูงยิ่ง จึงจัดให้มีการฉลองเรือ เป็นงานมหกรรมพิเศษ และเป็นประเพณีสืบเนื่อง ในปีหนึ่ง ๆ เรือรบจะต้องไปเยี่ยมเมืองอันเป็นชื่อเรือของตน

สำหรับราชนาวีไทย ในสมัยก่อนมีการสั่งต่อเรือจากต่างประเทศ พิธีฉลองเรือมีขึ้นในโอกาสที่เรือหลวงได้สร้าง หรือซื้อจากต่างประเทศเดินทางมาถึงประเทศไทยเป็นครั้งแรก ส่วนสถานที่กำหนดพิธีฉลองเรือที่ใดนั้น อาจกระทำในกรุงเทพมหานครหรือต่างจังหวัดนั้น ขึ้นอยู่กับประเภทของเรือที่ตั้งชื่อ ตามระเบียบกองทัพเรือว่าด้วย การแบ่งชั้นเรือ หมู่เรือ และการตั้งชื่อเรือหลวง พ.ศ.2527 ในภายหลัง เรือรบไทยสามารถดำเนินการต่อได้เองภายในประเทศ พิธีฉลองเรือก็กระทำเช่นเดียวกับที่ต่างประเทศปฏิบัติคือกระทำเมื่อเดินทางไปยังเมือง หรือ จังหวัดตามชื่อเรือนั้นๆ

เรือหลวงที่ได้รับพระราชทานตามชื่อตัว บรรดาศักดิ์ หรือชื่อสกุลของบุคคลที่เป็นวีรบุรุษของชาติ หรือตามชื่อประเภทของเรืออื่น ๆ อาจมีพิธีฉลองเรือในกรุงเทพมหานคร เช่น พิธีฉลอง ร.ล.พระร่วง ได้กระทำที่ท่าราชวรดิฐ กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ 8 – 10 ตุลาคม 2463 ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ส่วนเรือหลวงที่ได้รับพระราชทานตามชื่อแม่น้ำสายสำคัญของประเทศ ตามชื่อเมือง หรือตำบลชายทะเลที่สำคัญ ได้มีพิธีฉลองเรือตามต่างจังหวัดที่มีเรือของตน ในอดีตมาแล้ว มีการมอบพระพุทธรูป โล่ประจำจังหวัดให้แก่เรือหลวงนั้น ๆ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอนันทมหิดล รัชกาลที่ 8 ได้มีพิธีฉลอง ร.ล.แม่กลอง ร.ล.จันทบุรี ร.ล.ระยอง ร.ล.ตราด ร.ล.ชลบุรี ร.ล.สงขลา และ ร.ล.ภูเก็ต เป็นต้น

ในปัจจุบันได้กำหนดพิธีฉลองเรือของราชนาวีไทย พอสังเขปดังต่อไปนี้

พิธี ประกอบด้วย พิธีทางศาสนา มอบเรือจำลอง มอบพระพุทธรูป เจิมเรือ คล้องพวงมาลัยหัวเรือ มีมหรสพสมโภช เปิดให้ประชาชนขึ้นชมเรือ
ผู้ประกอบพิธี ผบ.ทร. หรือผู้ที่ ผบ.ทร. พิจารณาเห็นสมควร เป็นประธานพิธีฝ่ายทหารเรือ ผู้ว่าราชการจังหวัด หรือผู้แทน เป็นประธานพิธีฝ่ายจังหวัด
กำหนดเวลาทำพิธี ไม่กำหนดฤกษ์ยาม

แหล่งอ้างอิง

หนังสือ ขนบธรรมเนียมประเพณีทหารเรือ